در اسلام نگاه به انسان از دو زاویه است که هر دو مکمل همدیگر هستند. این دو نگاه می تواند مبنایی برای همه ی مسائل کلان کشور و نسخه هایی که برای آینده خودمان خواهیم نوشت، باشد. این دو زاویه یکی نگاه به فرد انسان است؛ به عنوان فردی که دارای عقل و اختیار است، از او مسئولیتی می خواهد و به او شان می دهد.
یک نگاه دیگر به انسان، به عنوان یک کل و یک مجموعه ی انسانهاست. این دو نگاه با هم منسجم و مکمل یکدیگرند. اسلام به انسان به عنوان یک فرد، توصیه می کند زهد بورزد.
زهد یعنی دلباخته و دلبسته ی دنیا نشود؛ اما در عین اینکه توصیه به زهد می کنند، قطع رابطه با دنیا و کنار گذاشتن دنیا را ممنوع می شمارند. حال این سوال مطرح می شود که دنیا چیست؟
دنیا همین طبیعت، همین بدن ما، فرزند ما، زندگی ما، جامعه ی ما، سیاست ما، اقتصاد ما، روابط اجتماعی ما، ثروت ما، خانه ی ماست. دلبستگی به این دنیا، دلباخته شدن به این نمونه ها در این خطاب فردی کار مذمومی است. نباید دلباخته شد. این دلباخته نشدن، دلبسته نشدن، اسمش زهد است؛ اما اینها را هم نباید رها کرد.

اگر کسی از متاع دنیا، زینت دنیا، از نعمت های الهی در دنیا رو برگرداند، این هم ممنوع است. «قل من حرَّمَ زینته الله الّتی اخرج لعباده و الطیبات من الرّزق قل هی للذین امنوا».1 یعنی کسی حق ندارد از دنیا اعراض کند. اینها جزو مسلمات و معارف روشن دین است. این نگاه فردی است.
در این نگاه به فردِ انسان، اسلام استفاده ی از لذائذ زندگی و لذائذ حیات را برای او مباح می کنند؛ اما در کنار او یک لذت بالاتر که لذت انس با خدا و لذت ذکر خداست، آن را هم به او یاد می دهد.
زهد، بی رغبتی است، حرص نزدن است، نچسبیدن به دنیا و زخارف مادیاست.
به دنیا نچسبیم. بهترین دستاورد یک انسان در زندگی، همین است؛ خود را چسبیده ی دنیا، متعلق به دنیا، آویخته ی به این زخارف نکند، در این صورت انسان خودش هم راحت تر است. چنان که شاعر می فرماید:

در این بازار اگر سودی است با درویش خرسند است
الهی منعم گردان به درویشی و خرسندی2

بهترین دستاورد یک انسان در زندگی هم همین است؛ خود را چسبیده ی دنیا، متعلق به دنیا، آویخته ی به این زخارف نکند.

مسائل دنیایی که در باب زهد مطرح است، فقط پول و این زخارف مادی زندگی نیست؛ بلکه شامل شان و مقام، رتبه، وجاهت، محبوبیت و.. هم می شود. برای دنیا کار کردن، برای دنیا درس خواندن، برای دنیا تلاش کردن، اینها همه جزو همان چیزهایی است که در باب زهد، کنار گذاشتن آنها و بی رغبتی به آنها مورد تاکید قرار گرفته است.
منبع: کتاب معیشت مومنانه، به کوشش ابوالقاسم کریمی