خداوند به ابراهیم (ع) فرمان داده بود که به همراه همسر و فرزندش اسماعیل به سرزمین مکه مهاجرت کند. برای اجرای فرمان الهي هاجر به همراه ابراهیم و فرزند دلبندش اسماعیل از مصر به مکه مهاجرت کرد. او به حق نمونه و اسوه «سائحات» بود. در تفسیر مجمع البيان، سائحات به معنای مهاجرات (انسان مهاجر) آمده است.
وقتی ابراهیم (ع) به محل خانه کعبه رسید به فرمان الهی هاجر و اسماعیل را در آن سرزمین فرود آورد. آن ها در آن سرزمین خشک و بی آب و علف با مختصری آب و غذا گذاشت و با دلی لبریز از ایمان و امیدواری به لطف خدا بازگشت.
هاجر که خود و فرزند شیرخوارش را بی پناه می دید به ابراهیم گفت: ای ابراهیم چگونه ما را در این بیابان تنها و بدون سرپرست می گذاری و می روی؟ ابراهیم(ع) پاسخ داد: آن کسی که مرا مأمور کرده شما را در این جایگاه بگذارم او خود شما را سرپرستی می کند.
هاجر دریافت که این امر به فرمان خداست و در برابر حکم الهی تسلیم شد و به لطف خداوند توکل کرد و گفت: اگر این کار به فرمان خداوند است بدون شک او ما را تنها نخواهد گذاشت.
هاجر که در برابر قضای الهی تسلیم شده بود، بردباری و شکیبائی پیشه کرد تا اینکه ذخیره آب و غذائی که به همراه داشتند به اتمام رسید. کودکش سخت تشنه بود و از تشنگی جانش به خطر افتاده بود. مشاهده بی تابی کودک دل این مادر را به درد آورده بود.
او به دنبال آب هفت بار در پی دیدن سراب در دو سوی صفا و مروه، فاصله میان کوه صفا و مروه را سراسیمه طی کرد تا شاید آبی بیابد و سعی صفا و مروه که در حج اسلام تشریع شده است برای تجدید این خاطره مقدس است.
در چنان لحظه های سخت که این مادر دلسوخته راه امید را بر خود بسته می دید، متوجه خداوند شد و از او یاری خواست، ناگاه دید که در زیر پاهای کودکش چشمه آبی می جوشد. وقتی آب را مشاهده کرد دانست که لطف خدای بزرگ، شامل حال او و فرزندش شده است.
او با تنی خسته و رنجور به نزد کودکش آمد و کام تشنه او را سیراب کرد. این چشمه همان چشمه زمزم است که تاکنون به جا مانده است و زائران خانه خدا گرد آن ازدحام می کنند تا جرعه ای از آن آب بنوشند یا قدری از آن را به تبرک همراه ببرند.

بدین سان خداوند مادری را که امیدوار به لطف او بود، با نسیم لطف خود نوازش داد و او و فرزندش را از مرگ حتمی رهانید و نام شان را برای همیشه جاویدان ساخت.
هاجر از خود فرزندی به یادگار گذاشت که پدر انبیاء شد، چرا که رسول اکرم (ص) از نسل اسماعیل است. هاجر پس از اینکه درگذشت، در کنار خانه خدا مدفون شد و قبرش به حجر اسماعیل معروف شد و جزو مطاف قرار گرفت که طواف به گرد خانه کعبه بدون طواف حجر اسماعیل باطل است، چرا که او نمونه کامل مهاجران إلى الله بود.

فهرست منابع:‌
۱. قرآن کریم، ‌سوره ابراهیم.
۲. تفسیر مجمع البيان، ج ۶۷، ص ۱۲۴.
۳. زنان اسوه در قرآن،‌ زهرا اسلامی فرد،‌ انتشارات فردابه، تهران،‌ ۱۳۸۰.